پیشینه خیارج

وجود دریای خزر در شمال استان و دشت‌های منحصربه‌فرد قزوین را معبر لشکرکشی‌ها و مهاجرت‌های کرده‌است. بر اساس حفاری‌های انجام گرفته در تپه‌های تاریخی قره تپه، تپه زاغه و تپه قبرستان در روستای سگزآباد قدمت سکونت و شهر نشینی در این منطقه به شش هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. به دلیل سابقه مدنیت در این منطقه، بازمانده‌های تمدن نیز قابل توجه‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به وجود قوم تات و رایج بودن زبان تاتی در اقصی نقاط این استان اشاره نمود. از آن جا که زبان تاتی پیوندی عمیق با زبان پهلوی، اوستایی، آذری(نه ترکی) و... دارد، به جرئت می‌توان گفت قزوین و مردم آن از جمله قدیمی‌ترین نسل‌های مردمان ایرانی از نژاد آریایی دانست. از میان نژادهای موجود در قزوین از جمله کرد، لر، شاهسون، مراغی و تات، گروه اخیر از جمله اولین گروه‌های مهاجر آریایی در این منطقه هستند. در استان قزوین با وجود مشکلات عدیده در طول تاریخ هنوز هم چندین شهر و روستا به زبان تاتی تکلم می‌کنند که نشان پیوند عمیق آنان با این زبان می‌باشد. در این جا به معرفی یکی از این روستاها می‌پردازیم:

شاردن، جهانگرد معروف، در سیاحت نامه خود (ص 49) در توصیف خیارج می‌نوسید: «کیاره قصبه بزرگی می‌باشد و در وسط دشت زیبا و مصفّایی واقع شده‌است. در آن کاروان سرایی وجود ندارد، ولی در این قصبه 15 تا 20 خانه و باغچه? بزرگ وجود دارد که صاحبانش در آنها را به روی عابرین و واردین باز گذاشته‌اند و برای سکونت و استراحت مسافرین تخصیص داده‌اند و بسیار نظیف و تمیزتر از کاروان سراها می‌باشد. وسایل استراحت مسافرین در این منازل کاملاً آماده و مهیا می‌باشد و خیلی خوب و عالی است، ولی توقف در آن‌ها برای عابرین بسیار گران تمام می‌شود.»

جغرافیای خیارج

ارتفاع متوسط روستا از سطح دریا 1280 متر است. از ارتفاعات روستا می‌توان به ارتفاعات رامند در 15 کیلومتری روستا اشاره کرد. رودخانه فصلی خررود در 10 کیلومتری روستا قرار دارد. این رودخانه از کوه‌های آق داغ(در آوج) و قیدار سرچشمه می‌گیرد. آب و هوای روستا آب و هوایی بین آب و هوای صحرایی و مدیترانه‌ای است و در کل معتدل به شمار می‌آید. جمعیت روستا به خاطر مهاجرت‌های گاه گاه اهالی هر چند سال یکبار دست خوش تغییر می‌شود و اکثر جوانان روستا برای کار در کارخانجات و یا کارگری به شهرهایی مثل قزوین، کرج و تهران می‌روند. شغل اکثر مردم کشاورزی است و محصول عمده? آنان گندم، جو، صیفی جات، علوفه، انگور و... می‌باشد. انگور مهم‌ترین محصول روستا است و باغستان‌های وسیع روستا قدمتی چند ده ساله دارند. دام‌پروری نیز در روستا مرسوم است و مردم گاو، گوسفند، بز و ماکیان نگهداری می‌کنند. امروزه چند واحد مرغ داری کوچک در روستا به فعالیت می‌پردازند.

از غذاهای محلی روستا می‌توان به بلغورَ آش(آش بلغور)، دویینه آش (آش دوغ)، پُرشیکَه(آش اُماج)، انجیمک، مارجیمک اشاره کرد. زنان روستا نیز برای شب‌های طولانی زمستان و شب نشینی‌ها خوراکی‌هایی از قبیل، باسلق، شیرمال محلی، گندم بو داده و... آماده می‌کنند. روستا از طریق جاده‌های بویین زهرا - زنجان و تهران – همدان قابل دسترسی است که راه‌های مزبور از طریق دو راه آسفالته در محله‌های لب استخر و سرمزاران(در زبان محلی سَمزارون) به روستا متّصل می‌شوند.